انواع تابلو برق صنعتی

تابلو های برق صنعتی با توجه به پیشرفت تکنولوژی در دهه های اخیر به جز اصلی صنعت و ساختمان تبدیل شده اند. در گذشته این تابلو ها با قطعات صرفا مکانیکی ساخته می شدند اما امروزه در کنار استفاده از این قطعات، استفاده از PLC و Inverter نیز متداول شده است. در این مقاله انواع تابلو برق صنعتی آشنا می شویم.

تابلو برق مجموعه ای است از فیوزها، کلیدها، رله ها و وسایل حفاظت و کنترل انرژی الکتریکی. تابلو برق به زبان ساده جایی است که در آن منبع تغذیه ورودی به مدارهای مختلفی اعمال می شود که هر کدام از این مدارها توسط فیوزها و سوئیچ گیرها (switchgear) و سایر تجهیزات محافظت و کنترل می شود.

سوئیچ گیر به مجموعه ای از تجهیزات ایزوله کننده و محافظی مثل فیوز، مدارهای بریکر و کلیدهای قطع کننده جریان گفته می شود.
هر تابلو برق شامل واحدهای عملیاتی متفاوتی است که هر کدام از این قسمت ها برای انجام یک هدف خاص از اجزای مکانیکی و الکتریکی متفاوتی تشکیل شده است. در نتیجه یک تابلوی برق باید متناسب با هدف و کاربرد خاص آن، مطابق با استاندارها طراحی شود.

انواع مختلفی از تابلوهای برق وجود دارد که همانطور که گفته شد بنا به مکان استفاده از آن و کاربرد خاص آن و هزینه ای که برای ساخت و نصب تابلو برق مدنظر است ساخته می شوند.

تابلو برق ها را می توان از جنبه های مختلفی دسته بندی کرد: بر اساس وظیفه و کاربرد تابلو برق، بر اساس جنس ، براساس مکان نصب، نحوه ی نصب، بر اساس طراحی و …

پیشنهاد ویژه : آموزش تابلو برق صنعتی ، آموزش PLC ، آموزش برق صنعتی ، آموزش رباتیک بصورت کاملا عملی با 30% تخفیف در آموزشگاه فن آموزان

در ادامه انواع مختلف تابلو برق را در طبقه بندی های مختلف به صورت جامع مرور می کنیم…

تقسیم بندی تابلو برق از نظر عملکرد تابلو

1. تابلو های قابل برنامه ریزی: در این تابلو ها از LOGO یا PLC به صورت متداول استفاده می شود و برای مقاصد پیشرفته و بزرگ صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
2. تابلو های کنترل موتور یا کنترل روشنایی: در این تابلو ها به صورت متداول از مدارات متداول کنتاکتوری استفاده می شود.
3. تابلو های خازنی : در این تابلو ها از خازن برای اصلاح ضریب قدرت استفاده می شود.

انواع تابلو برق از نظر محل نصب

تابلو برق ها از لحاظ مکان نصب آن ها به دو دسته تابلو برق داخلی و تابلو برق بیرونی تقسیم می شوند:

• تابلو برق بیرونی Outdoor

به دلیل قرار گرفتن این تابلو برق در فضای باز باید جنس تابلو برق در برابر شرایط مختلف جوی مقاوم باشد، تحمل دمایی بالایی داشته باشد و نیز در برابر نفوذ رطوبت ، آب بندی گردد.

برای این منظور استانداردهای طراحی و ساخت خاصی را باید رعایت کرد. سقف این تابلو ها باید نسبت به بدنه آن ها از هر طرف 5 سانتی متر بزرگتر باشد و از هر طرف امتداد داشته باشد. درب آن از جلو باز شود و بدنه آن درز گیری شده و آب بندی شده باشد ضخامت بدنه آن باید حداقل 2 میلی متر باشد.

رنگ بدنه آن باید از جنس رنگ مقاوم در برابر نور خورشید باشد. قفل مناسبی برای آن تعبیه شده باشد و نسبت به زمین در ارتفاع مناسبی قرار گیرد. برای این منظور تابلو باید روی سکویی به ارتفاع20 الی25 سانتی متری قرار گرفته و این سکو از هر جهت 10 سانتی متر از لبه تابلو بزرگتر باشد. ابعاد استاندارد برای تابلو برق های بیرونی ارتفاع 120 سانتی متر، عمق 40 سانتی متر و عرض بر اساس نیاز و طراحی است.

• تابلو برق داخلی indoor

از این تابلو برق در فضاهای داخلی مانند سوله ها، کارگاه ها و سالن ها استفاده می شود. دارای دو مدل، دسترسی یک درب از جلو و دسترسی دو درب از طرفین می باشد که بسته به محل نصب و نیاز از هر کدام از این مدل ها استفاده می شود. این تابلو باید از تجهیزات داخل ان در مقابل ضربه و صدمات فیزیکی محافظت کرده و نیز از ایمنی مناسب جهت جلوگیری از آتش سوزی برخوردار باشد.

انواع تابلو برق از نظر سطح ولتاژ

به سه سطح LV  MV   HV تقسیم می شوند که به ترتیب بیان گر ولتاژ بالا ، ولتاژ متوسط و ولتاژ ضعیف می باشد.

• تابلو برق فشار بالا (HV)

• تابلوی برق فشار ضعیف (LV)

این تابلوها در سطح کمتر از ولتاژ 1000 ولت استفاده می شوند. مطابق IEC60439-1 تابلوی فشار ضعیف ترکیبی است از یک یا چند وسیله قطع و وصل، تجهیزات کنترلی، حفاظتی، اندازه گیرها، نشانگرها و اتصالات الکتریکی و مکانیکی . ولتاژ نامی تابلوهای فشار ضعیف معمولأ تا 690 ولت و ولتاژ سرویس تا ۴۰۰ولت می‌باشند.

• تابلوهای فشار متوسط (MV)

تابلوهای فشار متوسط در سطح ولتاژ بین ۱۰۰۰ولت تا ۳۶۰۰۰ ولت قرار دارند.
اصلی ترین اجزای تابلو فشار متوسط بدنه، رله، باسبار، ترانسفورماتور ولتاژ و جریان ،کلید (دژنکتور) و یا کنتاکتور فشار متوسط ، لوازم اندازه گیری و تجهیزات کنترلی را شامل می شود.

انواع تابلو از نظر جنس

• تابلو برق از جنس فولاد ضد زنگ و فولاد کربن

این نوع تابلو برق در برابر خوردگی مقاوم است، ضد زنگ است و در شرایط مرطوب و شرجی مناسب است و نیز مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی دارد. از اینرو برای محیط های پزشکی، داروسازی و صنایع غذایی و مناطق با شرایط جوی خاص مناسب است.

• تابلو برق آلومینیومی

این تابلو برق بسیار سبک و مقاوم است، انعطاف پذیر و در برابر خوردگی مقاوم است و تحمل بالایی دارد و از آنجایی که قیمت آلومینیوم بسیار پایین است. از مدل های بسیار با صرفه و محبوب می باشد.

• تابلو برق از جنس پلی کربنات

این مدل تابلو برق بسیار سبک و مقاوم است. غیر رساناست و از تداخلات مغناطیسی جلوگیری می کند.

• تابلو برق از جنس فایبر گلاس

از ویژگی های مفید فایبرگلاس می توان به مقاوم بودن در برابر رطوبت و مواد شیمیایی، مقاوم در برابر دمای بالا که آن را مناسب برای محیط های مرطوب و شرجی کرده است اشاره کرد.

انواع تابلو از نظر طراحی

تابلو های metal enclosed بصورت محفظه ای تمام بسته هستند که تمام تجهیزات کنترلی، اندازه گیری و حفاظتی داخل آن نصب می شوند. که خود به دو دسته تقسیم می شود.

• Metal clad

نوع تابلو برق از محفظه های مختلفی تشکیل شده است که این محفظه ها از یکدیگر جدا شده اند. این ویژگی باعث می شود که خطا در یک قسممت از سیستم باعث بروز ایراد در قسمت های دیگر نشود. چنانچه به یک قسمت از مدار آسیب وارد شد، سایر قسمت های مدار در امان باشند و نیز عیب یابی سریعتر انجام شود.

• Compartment type

در این مدل تمام اجزا در یک محفظه قرار دارند و از یکدیگر مجزا نیستند.

انواع تابلو از نظر ساختار ظاهری

• تابلوهای فیکسfix

که به چند دسته تقسیم میشوند.

1. تابلو ایستاده چند منظوره multi purpose این تابلو ها بصورت ایستاده نصب می شوند و برای کاربردهای مختلفی استفاده می شوند و داخل آن می توان عملگرهای مختلفی نصب کرد.
2.  تابلوهای دیواری wall mounting این تابلوها برای نصب به دیوار به عنوان تکیه گاه احتیاج دارند و به دونوع روکار on surface که روی دیوار نصب می شود و توکار flush mounting که داخل دیوار نصب می شود، تقسیم می شوند.
3. تابلوهای RACK این تابلو ها دارای قفسه هایی برای نصب تجهیزات هستند و محفظه ها روی این قفسه ها نصب می شوند که می توان تجهیزات مختلف اندازه گیری را روی آن ها اضافه کرد.
4. تابلوهای SWING دارای درب های شیشه ای و متحرک است که تکنسین به راحتی می تواند به داخل تابلو دسترسی داشته باشد و نیز از پشت شیشه داخل تابلو را مشاهده کرده و دسترسی داشته باشد به دلیل امکانات و درب های متحرک و شیشه ای قیمت بالاتری نسبت به سایر تابلوها دارد.

• تابلوهای کشویی withdrawable

این مدل تابلو نسبت به سایر مدل ها گران قیمت تر است و از ایمنی بالاتری برخوردار است و از آن در شرکت های بزرگ استفاده می شود از مزایای این تابلو ها می توان به این مورد اشاره کرد که در صورت بروز ایراد در هر کشو به راحتی می توان آن را تعویض و جایگزین کرد. و خود آن دارای دو نوع است:

1.  MCC ( motor control center) که از آن برای کنترل و راه اندازی چندین موتور استفاده می شود.
2.  تابلوی مرکز قدرت (power center) وظیفه تامین تغذیه MCC را به عهده دارد.از این تابلو می توان برای تغذیه همزمان چندین MCC استفاده کرد.
   انواع تابلو از نظر ایستایی:

• تابلوی ایستاده free standing

برای نصب این تابلو به هیچ تگیه گاهی احتیاج نداریم به همین علت می توان آن را در کارگاه ساخت و سپس برای نصب به محل انتقال داده شود. معمولا این تابلو از جنس فولاد ضدزنگ ساخته می شود.
• Wall mounted این تابلو بریا نصب به یک دیوار برای تکیه گاه احتیاج دارد که خود به دو نوع توکار و روکار تقسیم می شود. نوع روکار آن surface mounted به دیوار تکیه داده شده و نصب می شود. و نوع توکار flash mounted or recessed mounted داخل دیوار نصب می شود.

معمولا تابلو ها یا ایستاده بر روی زمین هستند که به آنها self standing می‌گویند یا به صورت نصب داخل دیوار یا روی دیوار که به آنها wall mounted می‌گویند.

انواع تابلو برق از نظر وظیفه تابلو برق

• تابلو اصلاح ضریب توان

تابلوهای اصلاح ضریب توان از طریق رگولاتور ضریب قدرت و اندازه گیری لحظه ای شکل موج جریان و ولتاژ و اندازه گیری اختلاف فاز بین آن ها، خازن مورد نیاز برای اصلاح ضریب توان را تعیین می کند.

محفظه تابلوی برق همزمان دو نوع محافظت را انجام می دهد. 1- حفاظت از اجزای الکتریکی و مکانیکی داخل تابلو در مقابل صدمات مکانیکی خارجی و ارتعاشات و سایر آسیب های محیطی مثل گرد و غبار، رطوبت، حیوانات موذی و … 2- حفاظت از برق گرفتگی افراد و حفاظت از جان انسان ها.