معرفی قطعات بکار رفته در موتور ماشین و کاربرد آن ها

آشنایی با قطعات به کار رفته در موتور خودرو و دانستن کاربرد هر قطعه به منظور افزایش طول عمر قطعه لازم بوده و این آگاهی در زمان به وجود آمدن مشکل و اختلال در موتور خودرو به راننده برای تشخیص درست و اقدام صحیح کمک می کند. هم چنین از تلف شدن وقت و هزینه اضافی و هم چنین مانع از آسیب رسیدن به خودرو می شود. در این مقاله قطعات به کار رفته در موتور ماشین معرفی شده و کاربر هر یک را مورد بررسی قرار می دهیم. آموزشگاه فن آموزان دوره آموزش مکانیک خودرو درجه 1 و 2 تحت نظارت سازمان فنی حرفه ای در تعمیرگاههای مجهز و ویژه بازار کار برگزار می کند. برای اظلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.

موتور ماشین

موتور ماشین یک مجموعه منظم و پیچیده است که زندگی انسان ها را متحول کرده است. انواع مختلفی از موتور خودرو در بازار موجود است. اما قطعات اصلی تشکیل دهنده موتور خودرو بین آن ها مشترک است. این قطعات در کنار یکدیگر می توانند باعث افزایش بازدهی و راندمان موتور شده و در مقابل اگر در هر یک از اجزا اشکالی به وجود آید، در عملکرد بقیه قطعات هم اختلال ایجاد کرده و در نهایت باعث آسیب به موتور خودرو می شود.

بیشتر بخوانید: بررسی موتور خودرو

فیلم معرفی اجزای موتور ماشین

به منظور آشنایی بیشتر با موتور خودرو، در ادامه به قطعات موتور ماشین و کاربرد آن ها می پردازیم:

آموزشگاه فن آموزان در دپارتمان مکانیک خود دوره های تخصصی ویژه مهاجرت و بازار کار از جمله دوره آموزش برق خودرو ، آموزش صافکاری pdr ، آموزش نقاشی خودرو ، آموزش نصب دزدگیر ماشین و… را بصورت عملی و از پایه تا پیشرفته برگزار می می کند. جهت دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با شماره 02191321001 تماس بگیرید.

قطعات موتور ماشین و کاربرد آن ها

• بلوک سیلندر
• سیلندر
• سرسیلندر
• واشر سرسیلندر
• بوش سیلندر
• واتر پمپ
• پیستون
• رینگ پیستون
• میل لنگ
• کارتر
• سوپاپ
• میل سوپاپ یا میل بادامک
• شمع
• تسمه تایم
• فلایویل
• شاتون
• فنر سوپاپ
• پمپ روغن
• توربو شارژ
• سوپر شارژ
• موتور استارت
• سوپاپ پی سی وی

1. بلوک سیلندر

اصلی ترین بخش موتور ماشین، بلوک سیلندر بوده که همان تنه یا بدنه اصلی موتور می باشد. سیلندر ها، سرسیلندر، پیستون، شاتون، کارتل، رینگ و میل‌لنگ در این قسمت فرار داشته و وظیفه فونداسیون موتورهای احتراق داخلی بر عهده بلوک سیلندر است.

به دلیل این که عمل جرقه‌زنی و احتراق درون بلوک سرسیلندر، این قطعه باید در مقابل گرما و سرما مقاوم باشد. بنابراین بلوک سر سیلندر از آلیاژ آلومینیوم یا چدن ساخته می شود. به دلیل مقاومت بالای بلوک سیلندر در مقابل تغییرات ناگهانی و شدید دما، استهلاک این قطعه بسیار کم می باشد.

2. سیلندر

هسته مرکزی موتور خودرو، سیلندر بوده که محل جرقه زنی و احتراق می باشد. حرکت پیستون در فضای استوانه ای شکل درون بلوک سیلندر انجاام می شود. به منظور کاهش اصطکاک بین قسمت داخلی  سیلندر و پیستون و هم چنین جلوگیری از تلف شدن انرژی، آب بندی صورت می گیرد. وظیفه دیگر آب بندی، مانع از نشت هوا و روغن به بیرون می شود. دیواره سیلندر متناسب با جنس بلوک سیلندر از آلومینیوم یا چدن ساخته می شود.

موتور خودرو ها از چندین سیلندر با تعداد و آرایش های متفاوت  در بلوک سیلندر جای گرفته اند. نوع موتور ماشین، از تعداد و آرایش قرار گرفتن سیلندر ها کنار هم قابل تشخیص است. در ادامه پرکاربرد ترین آرایش های سیلندر درون بلوک معرفی شده اند:

• آرایش خطی: سیلندر ها در آرایش خطی، به ترتیب و پشت سر هم قرار گرفته اند. معمولا خودرو های امروزی و موتور های 4 سیلندری از آرایش خطی استفاده می کنند.
• آرایش خطی زاویه دار: در آرایش خطی زاویه دار، سیلندر ها به صورت خطی پشت سر هم قرار گرفته اند، اما هر کدام نسبت به زاویه قائم 15 تا 60 درجه فاصله دارند.در مدل آرایش خطی زاویه دار سیلندر ها، موتور ماشین از مرکز ثقل کمتری به‌ دلیل فضای مورب داخل سیلندرها برخوردار است.
• آرایش خورجینی: موتور های اتومبیلی که از 12 سیلندر تشکیل شده باشد، از آرایش خورجینی یا V شکل استفاده می کند. در این آرایش، سیلندر ها در دو ریف خطی به شکل عدد هفت فارسی  روبروی هم جای گرفته اند.

تعیین شکل، اندازه، محل قرارگیری و طرح سیلندرها متناسب  با اندازه و عملکرد موتور و همچنین کارایی آن صورت می گیرد.

3. سرسیلندر

یکی از قطعات مهم در موتور خودرو سرسیلندر بوده که از آلومینیوم ساخته شده و دقیقا در قسمت بالایی بلوک سیلندر قرار دارد. این قطعه اتاقک احتراق را به وسیله بخاری آب و روغن موجود، انجام می دهد. از دیگر قطعاتی که در سرسیلندر قرار گرفته اند می توان به اتاقک احتراق، شمع‌ها و سوپاپ‌های دود و هوا، میل سوپاپ و مانیفولد گاز و هوا اشاره کرد. سرسیلندر قادر به تحمل فشار تا حد استاندارد بوده و افزایش فشار باعث معیبوب شدن یا سوختگی سر سیلندر می شود. در این حالت باید سر سیلندر تعویض گردد.

سرسیلندر ها در سه دسته زیر در بازار وجود دارد:

• سرسیلندر تکی با سرمایش آبی
• سرسیلندر تکی با سرمایش هوا
• سرسیلندر چند تایی

4. واشر سر سیلندر

یکی از قطعات مهم در موتور ماشین، واشر سرسیلندر است که با عایق بندی سرسیلندر و بلوک سیلندر، از ورود و نشت مایعات به بدنه موتور و هم چنین مخلوط شدن آب و روغن در اتاقک احتراق جلوگیری می کند.

واشر سرسیلندر با اتصال سیلندر و بدنه موتور مانع از نشت گاز شده و باعث افزایش کارآیی موتور خودرو می شود.

با توجه به اهمیت این قطعه، لازم است از مواد با کیفیت مانند فولاد نسوز، پنبه نسوز و مس ساخته شود. به منظور جلوگیری از وارد شدن آسیب احتمال به موتور خودرو، لازم است نسبت به تعویض واشر سرسیلندر در دوره های زمانی مشخص اقدام فرمایید.

واشر سر سیلندر ناگهانی نمی سوزد. هنگامی که آب رادیاتور گرم شود و آمپر ماشین به خط قرمز برسد، پس از چند دقیقه به واشر آسیب می رسد. سوختن واشر سر سیلندر در اثر عملکرد نامناسب ترموستات، نشتی در سیستم آب، فشار به موتور و بالا رفتن آمپر ماشین اتاق می افتد.

5. بوش سیلندر

بوش سیلندر که از قسمت های مهم موتور خودرو می باشد، با ایجاد محیطی مناسب، پیستون درون سیلندر به راحتی حرکت می کند. به دلیل تماس با رینگ های پیستون از اصطکاک بالایی برخوردار بوده و در معرض فرسایش است. به همین دلیل پس از گذشت زمان طولانی، نیاز به تعویض دارد. این قطعه به شکل استوانه بوده و از فولاد یا چدن ساخته می شود.

بوش سیلندر ها در سه نوع زیر وجود دارند:

• بوش سیلندر آب گرد یا مرطوب
• بوش سیلندر خشک
• بوش سیلندر شیار دار

6. واتر پمپ

این قطعه که به نام پولی پمپ آب هم شناخته می شود، یکی از قطعات موتور ماشین است و با جریان یافتن مداوم آب و ضد یخ یا ضد جوش در سیستم خنک کننده ماشین، دمای موتور را تنظیم می کند. واتر پمپ با گردش آب بین رادیاتور و بلوک سیلندر، باعث می شود که در دمای بالا، موتور اصطلاحا جوش نیاورد. از آن جایی که کار کردن موتور با دمای پایین،‌ باعث افزایش اصطکاک قطعات شده و قطعات زود تر فرسوده می شود، واتر پمپ به رسیدن به درجه مورد نظر در دمای پایین کمک می کند.

واتر پمپ با دریافت نیروی کار از میل لنگ و تسمه تایم، با انتقال آب گرم به رادیاتور باعث خنک شدن آب و استفاده مجدد توسط واتر پمپ می شود.

7. پیستون

پیستون بخش متحرک موتور ماشین بوده که عمل جرقه زنی و احتراق را با حرکت بالا به پایین محقق می سازد. انجام چهار مرحله موتورهای احتراق داخلی و انبساط گازهای ناشی از احتراق به وسیله حرکت همین پیستون تکمیل می شود. در ادامه انرژی حاصل از احتراق را از طریق شاتون، به میل لنگ انتقال می دهد.

پیستون ها از موادی مانند چدن، فولاد ریخته گری با آلومینیوم ساخته می شوند. نمونه های آلومینیومی پیستون به دلیل وزن کم، بازده موتور را بالا برده و باعث افزایش شتاب موتور و انتقال بهتر حرارت می شود.

پیستون ها به دلیل اصطکاک زیاد بین سیلندر و پیستون، ممکن است آسیب دیده و دچار فرسودگی شوند.

8. رینگ پیستون

رینگ پیستون، حلقه ای از جنس چدن با قابلیت انعطاف پذیری بالا ساخته شده که مقاومت بالایی در برابر حرارت دارد و از این جهت می توانند حرکت درون سیلندر ها را عایق بندی کنند. رینگ پیستون که از قطعه هام مهم در عملکرد مناسب موتور می باشد، به وسیله بست های حلقه ای روی پیستون سوار شده اند.

9. میل لنگ

میل لنگ یکی از اجزای مهم در موتور خودرو های احتراق داخلی است که به منظور تبدیل حرکت خطی پیستون به حرکت دورانی کاربرد دارد. نیروی لازم برای به حرکت در آوردن چرخ ها از حرکت چرخش میل لنگ تامین می شود.

تعداد میل لنگ‌ها با تعداد سیلندرهای خودرو ارتباط دارد به طوری که در موتورهای خطی برابر با تعداد سیلندرها و در موتورهای خورجینی نصف تعداد سیلندرها می باشد.

در صورت نرسیدن روغن کافی به یاتاقان های میل لنگ، میل لنگ خشک کار کرده و موجب آسیب رسیدن به موتور ماشین می شود و به اصطلاح موتور یاتاق زده است.

10. کارتر

کارتر در میان تعمیر کاران به کارتل هم معروف بوده که بزرگترین محفظه درون موتور می باشد که میل لنگ در آن قرار گرفته و همزمان از میل لنگ و شاتون محافظت می کند. در کف کارتر مخزنی به منظور جمع شدن روغن داغ خارج شده از موتور تعبیه شده است. این روغن پس از خنک شدن مجددا به موتور بر می گردد. این قطعه دارای پمپ روغن به منظور پمپاژ روغن موتور به سمت میل لنگ و قسمت های موتور می باشد.

11. سوپاپ

سوپاپ ها که از قطعات مهم موتور خودرو می باشد، به دو دسته سوپاپ های ورودی (هوا) و سوپاپ های خروجی (دود)  تقسیم می شوند. سوپاپ ها محفظه و اتاقک احتراق را از کانال های هوا و دود جدا می کنند. سوپاپ ها بر اساس نوع موتور، روی واشر سرسیلندر یا بلوک سیلندر قرار می گیرند. این قطعه در کنترل ورود سوخت و هوا به درون سیلندر و خارج نمودن گاز های ناشی از احتراق کاربرد دارد.

به منظور افزایش مقاومت سوپاپ ها نسبت به دمای بالا، آن ها را از آلیاژ های مناسب می سازند.کار کردن سوپاپ بدون روغن باعث بالا رفتن میزان استهلاک می شود. زمانبندی حرکت سوپا‌پ‌ها به وسیله تسمه تایم و سپس میل سوپاپ انجام می گردد.

بیشتر بخوانید: نشانه های سوختن سوپاپ خودرو چیست

12. میل سوپاپ یا میل بادامک

تنظیم زمان بندی باز و بسته شدن سوپاپ ها به عهده میل سوپاپ می باشد که از طریق بادامک های متصل به ورودی سوپاپ انجام می گیرد. این قطعه شبیه به میله بوده و کمبود و فشار روغن در موتور اتومبیل موجب آسیب دیدگی میل سوپاپ می شود.

میل بادامک از قطعاتی تشکیل شده که شامل موارد زیر است:

• اتصال
• صفحه قفل
• میله فشار
• واشر
• یاتاقان یا بلبرینگ

13. شمع

شمع یکی از اصلی ترین قطعات در موتور بوده که در بخش سیستم احتراق به منظور ایجاد احتراق درون سیلندر ها وجود دارد. این قطعه، انرژی لازم برای ایجاد جرقه را از حرکت تناوبی دلکو یا کویل به دست می آورد. محل قرار گیری شمع بر روی سرسیلندر بوده و متشکل از عایقی از جنس چینی، الکترود و واشر می باشد. معمولا به ازای هر سیلندر، یک شمع استفاده می شود. البته در برخی اتومبیل ها دو شمع به ازای هر سیلندر مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد نامناسب شمع ها باعث اختلال در احتراق شده و در نتیجه موتور روشن نشده یا به سختی روشن خواهد شد که این امر باعث تاثیر منفی در عملکرد موتور اتومبیل می شود.

شمع ها در انواع متفاوت زیر وجود دارد:

• شمع گرم
• شمع سرد
• شمع نیکلی
• شمع ایریدیومی
• شمع پلاتینیومی
• شمع‌های چند الکترودی

در بین نمونه ها مختلف شمع ها، شمع های شمع‌های پلاتینیومی و ایریدیومی از میزان استهلاک کمتری برخوردار بوده که منجر به عملکرد بهتر در میان بقیه نمونه های شمع های موتور می شود.

14. تسمه تایم

تسمه تایم که یکی از قطعات اصلی موتور می باشد، وظیفه کنترل کردن زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را برعهده دارد. این قطعه با وصل کردن میل لنگ و میل سوپاپ به یکدیگر و با حرکت همزمان باعث انجام شدن حرکات پایین و بالای موتور به صورت هماهنگ می شود. از کاربرد های دیگر تسمه تایم می توان به حرکت پمپ آب و پمپ روغن اشاره کرد. تسمه تایم از جنس لاستیک بوده و طراحی آن به صورت دندانه دار مانع از لغزیدن تسمه می شود. در مواردی ممکن است از چرخ دنده یا زنجیر تایم به دلیل مقاومت و استحکام بیشتر استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: زمان تعویض تسمه تایم

15. فلایویل

یکی دیگر از قطعات موجود در موتور خودرو، فلایویل یا چرخ طیار بوده که انتقال نیرو به گیربکس را با کمک دیسک و صفحه نصب شده روی آن انجام می دهد. فلایویل ها در دو نوع تک جرمی و دو جرمی در بازار ساخته شده اند.

فلایویل در زمان افت فشار موتور از نیروی ذخیره شده دریافتی از سمت میل لنگ استفاده می کند. با توجه به این که فلایویل سنگین بوده توسط پیچ و مهره های مخصوصی به میل لنگ متصل می شود. دنده دنده بودن قسمت های اطراف فلایویل باعث می شود که دنده استارت با موتور کاملا با هم درگیر شوند. در اتومبیل های انژکتوری با نصب سنسور دود روی فلایویل، انتقال اطلاعات مربوطه به این بخش به ECU انجام می شود.

16. شاتون

وظیفه شاتون در موتور خودرو تبدیل حرکت خطی پیستون به حرکت چرخشی میل لنگ از طریق متصل کردن میل لنگ و پیستون به یکدیگر است. این قطعه اهرمی شکل از جنس فولاد آلیاژی یا فولاد سخت ساخته شده تا در مقابل ضربه هاب احتراقی پیستون استحکام و مقاومت بالایی داشته باشد. یاتاقان میل لنگ مانع از ایجاد اصطکاک بین میل لنگ و شاتون می شود.شاتون از یک ساقه و دو سر بزرگ و کوچک تشکیل شده که سر بزرگ به پیستون و سر کوچک به میل لنگ وصل شده است.

در ادامه، اجزای اصلی شاتون آورده شده است:

• گژن ‌پین یا انگشتی
• پیچ و مهره‌های اتصال
• بوش شاتون
• یاتاقان یا بلبرینگ شاتون
• واشر شاتون

17. فنر سوپاپ

فنر سوپاپ از قطعات تشکیل دهنده موتور خودرو بوده که سوپاپ را در جای خود ثابت می کند. هنگامی که سوپاپ در جای اصلی خود استحکام بالایی نداشته باشد، ممکن است در زمان جرقه زدن و احتراق، مایعات به بیرون نشت کنند. فنر سوپاپ با عملکرد صحیح خود باعث می شود از خروج مایعات و نشت آن ها جلوگیری شود.

18. پمپ روغن

به منظور جلوگیری از اصطکاک قطعات و عملکرد مناسب موتور خودرو، رسین روغن موتور به تمام قسمت های موتور امری بسیار مهم تلقی می شود. پمپ روغن درون کارتر قرار گرفته و به منظور رساندن روغن به قطعات مختلف، در مسیر بین قطعات واقع شده است. نیروی لازم برای رساندن روغن به قسمت های متفاوت موتور از میل لنگ تامین شده و از تسمه تایم به پمپ روغن منتقل می شود.

19. توربو شارژ

توربو شارژ یکی از قطعات اصلی در بالا بردن بازده و راندمان موتور بوده که در کنار موتور قرار دارد. بخش های تشکیل دهنده توربو شارژ شامل توربین و کمپرسور می باشد. توربین در انتهای سوپاپ دود خروجی و در مقابل اگزوز واقع شده و کمپرسور به سوپاپ ورودی هوا متصل است.

توربو شارژ در واقع یک موتور مکانیکی جدا از موتور خودرو بوده که وظیفه اصلی آن افزایش توان خروجی موتور به وسیله بالا بردن میزان هوای ورودی به داخل موتور اصلی خودرو می باشد.

اگر هوای خروجی دمای بالایی داشته باشد، توربو را گرم نموده و باعث می شود احتراق درون سیلندر ها زودتر انجام شود. وظیفه دیگر توربو شارژ، خنک کردن هوای خروجی به وسیله سوپاپ دود بوده که توسط بخش دیگر توربو شارژ به نام سیستم خنک کننده داخلی معروف به اینتر کولر انجام می شود.

20. سوپر شارژ

قبل از این که استفاده از توربو شارژ رواج پیدا کند، سوپر شارژ در جهت افزایش توان خروجی موتور مورد استفاده قرار می گرفت. این قطعه که روبروی سوپاپ هوا قرار دارد، افزایش توان خروجی را با بالا بردن چگالی هوای ورودی به درون اتاقک احتراق انجام می دهد. از آنجایی که سوپر شارژ بر خلاف توربو شارژ از نیروی موتور برای محقق ساختن هدف خود استفاده می کند، عملکرد موتور را ضعیف کرده و باعث آسیب دیدن آن می شود.

21. موتور استارت

استارت که در بخش پایینی موتور اتومبیل قرار گرفته است از قطعات مهم موتور ماشین برای شروع به حرکت خودرو می شود. این قطعه چرخ دنده های روی استارت و چرخ دنده های روی فلایویل را برای شروع به حرکت موتور فعال می کند.

قطعات تشکیل دهنده موتور استارت شامل موارد زیر است:

• آرمیچر
• زغال
• بالشتک
• اتوماتیک استارت
• دنده استارت

بیشتر بخوانید: علت های مختلف استارت نخوردن خودرو

22. سوپاپ پی سی وی

همان طور که اشاره شد کارتر وظیفه ذخیره سازی روغن موتور داغ در زیر موتور را بر عهده داشته و هنگامی که پیستون با حرکت رفت و برگشتی باعث تغییر حجم هوا در فضای بالا و پایین می شود. این تغییر حجم هوا باعث به وجود آمدن ضرباتی در کارتر می شود.

سوپاپ پی سی وی که از قطعه های مهم موتور خودرو می باشد، مسئول تهویه کارتر می باشد و باعث جلوگیری از ضربات می شود. از وظایف دیگر سوپاپ پی سی وی می توان به خارج شدن گاز های نشتی از رینگ های پیستون، خارج کردن بخارات روغن و خنک شدن موتور اتومبیل اشاره کرد.

آموزشگاه فن آموزان همچنین دوره های تخصصی آموزش تعمیرات ایسیو ، آموزش ریمپ ایسیو ، آموزش دیاگ و بیش از هشتاد دوره کاربردی دیگر را بصورت عملی در تعمیرگاههای مجهز برگزار می کند. تمامی دوره ها با اعظای مدرک معتبر و پشتبانی رایگان ارائه می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با آموزشگاه تماس بگیرید.