فراخوان همکاری
حاشیه سود چیست؟ نحوه محاسبه حاشیه سود خالص، ناخالص و عملیاتی
حاشیه سود یا Profit Margins یکی از مهم ترین شاخص های مالی است که نشان دهنده کارایی و سودآوری یک کسب و کار است. این معیار به مدیران و سرمایه گذاران کمک می کند تا درک بهتری از عملکرد مالی شرکت داشته باشند و بتوانند تصمیم گیری استراتژیک مناسبی اتخاذ کنند. حاشیه سود در سه دسته اصلی محاسبه و بررسی می شود که هر کدام جنبه های مختلفی از سودآوری کسب و کار را نشان می دهند.
حاشیه سود به درصدی از درآمد کل بیان می شود و تفاوت بین درآمدها و هزینه های عملیاتی را نشان می دهد. حاشیه سود به سه نوع اصلی تقسیم میشود: حاشیه سود ناخالص، حاشیه سود عملیاتی و حاشیه سود خالص.
هر یک از این نوع حاشیه سود، جنبه های متفاوتی از عملکرد مالی شرکت را مورد بررسی قرار می دهند. آیا شما تاکنون به تفاوت بین این انواع حاشیه سود پی برده اید و چگونه در تحلیل مالی شرکت ها مفید می باشند؟ بررسی دقیق حاشیه سود به تصمیم گیرندگان کمک میکند تا نقاط قوت و ضعف مالی شرکت را شناسایی کنند و استراتژی های بهینه سازی را طراحی نمایند.
برای محاسبه حاشیه سود ناخالص، ابتدا هزینه های تولید یا خدمات ارائه شده از درآمد کل کسر می شود و سپس حاصل تقسیم این تفاوت بر درآمد کل، درصد حاشیه سود ناخالص را می دهد. به همین ترتیب، حاشیه سود عملیاتی با کسر هزینه های عملیاتی (مانند هزینه های اداری و فروش) از سود ناخالص محاسبه می شود و حاشیه سود خالص با کسر تمامی هزینه ها، از جمله مالیات ها و بهره ها، از سود عملیاتی به دست می آید. استفاده از نرم افزارهای حسابداری و سیستم های مدیریت مالی، محاسبه Profit Margins را ساده تر و دقیق تر میکند. در این مقاله به حاشیه سود چیست و چگونه محاسبه می شود پرداخته ایم.
برای تبدیل شدن به یک حسابدار ماهر و کاربلد، می توانید در دوره های متنوعی که آموزشگاه فن آموزان در حوزه علوم مالی برگزار می کند، شرکت نمایید. این کلاس ها تمامی اطلاعات تخصصی و مهارت های عملی لازم برای فعالیت در حرفه حسابداری و مشاغل مشابه آن را در اختیار شما دانشجویان گرامی قرار می دهند. مهم ترین این دوره ها شامل دوره آموزش حسابداری مقدماتی تا پیشرفته در ۷ ترم، مدیریت مالی، نرم افزارهای هلو و سپیدار و … می شود. جهت مشاهده جزئیات و شرایط این دوره روی تصویر بالا کلیک کنید و یا با آموزشگاه تماس حاصل فرمایید.
حاشیه سود چیست و چه اهمیتی دارد؟
حاشیه سود ( Profit Margins ) یکی از شاخص های مهم در تحلیل مالی کسب و کارها است که نشان دهنده میزان سودی است که یک شرکت از فروش محصولات یا ارائه خدمات خود به دست می آورد. به طور دقیق تر، حاشیه سود نسبت سود خالص یا عملیاتی به کل درآمدها را نشان می دهد و به مدیران و سرمایه گذاران کمک می کند تا کارایی و بهره وری شرکت را ارزیابی کنند.
این شاخص به سه نوع اصلی تقسیم می شود: حاشیه سود ناخالص که تفاوت بین درآمدها و هزینه های مستقیم تولید را نشان می دهد، حاشیه سود عملیاتی که سود حاصل از فعالیت های اصلی قبل از کسر هزینه های غیرعملیاتی مانند مالیات و بهره را منعکس می سازد و حاشیه سود خالص که پس از کسر تمامی هزینه ها باقی مانده است.
اهمیت Profit Margins در این است که به شرکت ها امکان می دهد تا با مقایسه این شاخص با رقبا و استانداردهای صنعت، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کرده و تصمیمات استراتژیک مناسبی ( پیشنهادهای مهم برای توزیع مناسب ) در زمینه قیمت گذاری، کنترل هزینه ها و بهبود بهره وری اتخاذ کنند. علاوه بر این، حاشیه سود نقش مهمی در جذب سرمایه گذاران و تامین کنندگان مالی دارد، زیرا نشان دهنده سلامت مالی و توانایی بازدهی سرمایه گذاری است.
برای بهبود Profit Margins، شرکت ها از راهکارهای زیادی استفاده میکنند که شامل کاهش هزینه ها بدون کاهش کیفیت محصولات یا خدمات، افزایش قیمت فروش در صورت امکان و با توجه به بازار، افزایش حجم فروش از طریق بهبود استراتژی های بازاریابی و ارتقاء بهره وری با استفاده از تکنولوژی های نوین می شود. مدیریت مؤثر Profit Margins به تعادل دقیق بین افزایش درآمد و کنترل هزینه ها نیاز دارد تا شرکت بتواند در بلندمدت پایدار باقی بماند و در بازار رقابتی برجسته شود.
نحوه محاسبه انواع حاشیه سود
- حاشیه سود خالص
- حاشیه سود ناخالص
- حاشیه سود عملیاتی
حاشیه سود خالص
حاشیه سود خالص از تقسیم سود خالص بر درآمد کل و ضرب در 100 به دست می آید. هر چه حاشیه سود خالص بالاتر باشد، نشان دهنده مدیریت بهتر هزینه ها و کارایی بیشتر در عملیات شرکت است. این شاخص در صنایع مختلف متفاوت است و باید در مقایسه با شرکت های مشابه در همان صنعت مورد ارزیابی قرار گیرد. برای مثال، شرکت های نرم افزاری حاشیه سود خالص بالاتری نسبت به شرکت های خرده فروشی دارند.
حاشیه سود ناخالص
حاشیه سود ناخالص نشان می دهد که پس از کسر هزینه های مستقیم تولید یا خرید کالا (بهای تمام شده کالای فروش رفته)، چه درصدی از درآمد فروش باقی می ماند. این شاخص به مدیران کمک می کند تا کارایی عملیات اصلی شرکت را ارزیابی کنند و متوجه شوند که آیا قیمت گذاری محصولات مناسب است یا خیر. حاشیه سود ناخالص از تقسیم سود ناخالص (درآمد فروش منهای بهای تمام شده کالای فروش رفته) بر درآمد فروش و ضرب در 100 محاسبه می شود.
حاشیه سود ناخالص بالاتر نشان دهنده توانایی شرکت در فروش محصولات با قیمت بالاتر نسبت به هزینه های مستقیم تولید است. این شاخص نشان میدهد که آیا شرکت در رقابت قیمتی موفق است و آیا هزینه های تولید خود را به خوبی مدیریت میکند. البته باید توجه داشت که Profit Margins ناخالص در صنایع مختلف بسیار متفاوت است.
حاشیه سود عملیاتی
حاشیه سود عملیاتی نشان دهنده سودآوری عملیات اصلی شرکت است و درصد سودی را نشان می دهد که پس از کسر تمام هزینه های عملیاتی (مانند هزینه های اداری، فروش و عمومی) از سود ناخالص باقی می ماند. این شاخص به تحلیلگران کمک می کند تا کارایی عملیاتی شرکت را بدون در نظر گرفتن هزینه های غیرعملیاتی مانند هزینه های مالی و مالیات ارزیابی کنند.
Profit Margins عملیاتی از تقسیم سود عملیاتی بر درآمد فروش و ضرب در 100 محاسبه می شود. حاشیه سود عملیاتی نشان میدهد که مدیریت شرکت چقدر در کنترل هزینه های عملیاتی موفق بوده است. حاشیه سود عملیاتی بالاتر نشان دهنده مدیریت کارآمد هزینه ها و بهره وری بالاتر در عملیات اصلی شرکت است. این شاخص برای مقایسه عملکرد شرکت های مشابه در یک صنعت بسیار مفید است.
این شاخص، ابزاری برای مقایسه عملکرد سودآوری عملیاتی شرکت ها در یک صنعت مشابه و همچنین ارزیابی روند سودآوری یک شرکت در طول زمان محسوب می شود. تحلیل حاشیه سود عملیاتی به سرمایه گذاران، تحلیلگران مالی و مدیران شرکت کمک می کند تا درک بهتری از توانایی کسب سود از فعالیت های اصلی کسب‌وکار به دست آورند و نقاط قوت و ضعف عملیاتی شرکت را شناسایی نمایند. تغییرات در حاشیه سود عملیاتی هشداری برای تغییرات در کارایی عملیاتی، ساختار هزینه ها یا استراتژی قیمت گذاری شرکت میباشد.
سود عملیاتی چیست؟
سود عملیاتی، که به آن سود قبل از بهره و مالیات (EBIT) نیز گفته می شود، یکی از شاخص های مهم عملکرد مالی یک شرکت است که نشان دهنده سود حاصل از فعالیت های اصلی و جاری کسب و کار می باشد. این معیار سودآوری، به طور خاص بر درآمدها و هزینه های مرتبط با عملیات اصلی شرکت تمرکز دارد و اثرات تصمیمات مالی و مالیاتی را از آن حذف می کند. به عبارت دیگر، سود عملیاتی بیانگر این است که یک شرکت تا چه میزان در کسب سود از طریق فعالیت های تجاری اصلی خود موفق بوده است، بدون در نظر گرفتن عوامل جانبی مانند هزینه‌های مالی و مالیات.
سود عملیاتی از اهمیت ویژه‌ای در تحلیل عملکرد شرکت‌ها برخوردار است، زیرا تصویر روشنی از توانایی کسب سود از طریق عملیات اصلی را ارائه می دهد. این شاخص به سرمایه گذاران، تحلیلگران مالی و مدیران شرکت کمک می کند تا ارزیابی دقیقی از کارایی عملیاتی کسب و کار داشته باشند و عملکرد شرکت را با رقبا و دوره های زمانی مختلف مقایسه نمایند.
سود عملیاتی بالا نشان دهنده مدیریت کارآمد هزینه های عملیاتی و توانایی شرکت در تولید و فروش محصولات یا خدمات با حاشیه سود مناسب است، در حالی که سود عملیاتی پایین یا منفی هشداری برای مشکلات احتمالی در عملیات اصلی کسب و کار میباشد.
فرمول محاسبه سود عملیاتی
محاسبه سود عملیاتی به روشی نسبتاً ساده و مستقیم انجام می شود و بر پایه صورت سود و زیان شرکت استوار است. فرمول اصلی محاسبه سود عملیاتی به صورت زیر تعریف می گردد:
سود عملیاتی = درآمد عملیاتی – هزینه های عملیاتی
در این فرمول، “درآمد عملیاتی” به مجموع درآمدهای حاصل از فعالیت های اصلی و جاری کسب و کار اشاره دارد، مانند فروش کالا یا ارائه خدمات.
“هزینه‌های عملیاتی” نیز شامل کلیه هزینه هایی است که به طور مستقیم با عملیات اصلی شرکت مرتبط هستند، از جمله بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه های فروش، اداری و عمومی و هزینه های تحقیق و توسعه. با کسر هزینه های عملیاتی از درآمد عملیاتی، سود عملیاتی به دست می آید که نشان دهنده سود خالص ناشی از فعالیت های اصلی شرکت قبل از در نظر گرفتن هزینه های مالی و مالیات است.
سود عملیاتی شامل چه مواردی است؟
• هزینه بهای تمام شده
• هزینه های عمومی و اداری
• هزینه های فروش و توزیع
• هزینه های حقوق و دستمزد
• هزینه های مربوط به استهلاک
• سایر هزینه های واحد تجاری
هزینه بهای تمام شده
بهای تمام شده کالای فروش رفته یکی از بزرگترین و مهم‌ترین اجزای هزینه های عملیاتی است، به ویژه برای شرکت های تولیدی و بازرگانی که این هزینه شامل کلیه هزینه های مستقیم مرتبط با تولید یا خرید کالاهایی است که شرکت به فروش می رساند.
در شرکت های تولیدی، بهای تمام شده شامل مواد اولیه مستقیم، دستمزد مستقیم کارگران تولیدی و سربار ساخت (هزینه های غیرمستقیم تولید مانند اجاره کارخانه، استهلاک ماشین آلات تولیدی و …) می باشد. در شرکت های بازرگانی، بهای تمام شده عمدتاً شامل قیمت خرید کالاهای فروش رفته و هزینه های حمل و نقل ورودی کالا است. بهای تمام شده، به طور مستقیم بر سود ناخالص و در نهایت سود عملیاتی شرکت تاثیر می گذارد.
هزینه های عمومی و اداری
هزینه های عمومی و اداری شامل هزینه های غیرمستقیمی است که برای اداره و مدیریت کلی سازمان صرف می شوند و به طور مستقیم به تولید یا فروش کالا یا خدمات خاصی قابل تخصیص نیستند. این دسته از هزینه ها شامل مواردی نظیر حقوق و دستمزد مدیران و کارکنان اداری، هزینه اجاره دفتر مرکزی، هزینه های مربوط به حسابداری و حقوقی، هزینه های مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات، هزینه استهلاک دارایی های اداری، هزینه ملزومات اداری و سایر هزینه های مشابه می باشد. هزینه های عمومی و اداری، اگرچه به طور مستقیم در تولید یا فروش نقش ندارند، اما برای حفظ و اداره سازمان و انجام فعالیت های پشتیبانی ضروری هستند و در محاسبه سود عملیاتی لحاظ می شوند.
هزینه های فروش و توزیع
هزینه های فروش و توزیع مجموعه هزینه هایی هستند که به طور مستقیم با فروش و توزیع محصولات یا خدمات شرکت به مشتریان مرتبط می باشند. این هزینه ها شامل مواردی از قبیل حقوق و دستمزد پرسنل فروش و بازاریابی، هزینه های تبلیغات و بازاریابی، هزینه انبارداری محصولات آماده فروش، هزینه حمل و نقل محصولات به مشتریان، هزینه بسته بندی و ارسال، هزینه کمیسیون فروشندگان و سایر هزینه های مرتبط با فروش و توزیع محصولات است. هزینه های فروش و توزیع برای ایجاد تقاضا، جذب مشتری و رساندن محصولات به دست مصرف کنندگان ضروری بوده و در محاسبه سود عملیاتی به عنوان بخشی از هزینه های عملیاتی در نظر گرفته می شوند.
هزینه های حقوق و دستمزد
هزینه های حقوق و دستمزد شامل کلیه مبالغی است که شرکت به کارکنان خود در ازای کار انجام شده پرداخت می کند که شامل حقوق پایه، دستمزد، اضافه‌کاری، پاداش، مزایا، سهم کارفرما از بیمه و مالیات حقوق و سایر پرداختی های مرتبط با نیروی کار است.
هزینه های حقوق و دستمزد شامل حقوق کارکنان بخش تولیدی (به عنوان دستمزد مستقیم در بهای تمام شده) و هم شامل حقوق کارکنان بخش های اداری، فروش و توزیع (به عنوان هزینه های عملیاتی جداگانه) باشد. مدیریت صحیح هزینه های حقوق و دستمزد و بهینه سازی بهره وری نیروی کار، تاثیر قابل توجهی بر سود عملیاتی شرکت دارد.
هزینه های مربوط به استهلاک
هزینه های مربوط به استهلاک نشان دهنده کاهش ارزش دارایی های ثابت مشهود شرکت (مانند ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه) در طول زمان و به دلیل استفاده، فرسودگی و گذر زمان می باشد. استهلاک یک هزینه غیرنقدی است، به این معنی که خروج وجه نقدی در زمان ثبت آن رخ نمی دهد، اما به عنوان یک هزینه عملیاتی در صورت سود و زیان شناسایی می شود و در محاسبه سود عملیاتی تاثیرگذار است. روش های مختلفی برای محاسبه استهلاک وجود دارد، مانند روش خط مستقیم، روش نزولی و روش مجموع سنوات.
سایر هزینه های واحد تجاری
سایر هزینه های واحد تجاری یک دسته بندی کلی برای هزینه های عملیاتی است که به طور مشخص در دسته بندی های قبلی (بهای تمام شده، عمومی و اداری، فروش و توزیع، حقوق و دستمزد، استهلاک) قرار نمی گیرند، اما همچنان با عملیات اصلی کسب و کار مرتبط هستند.
این دسته شامل مواردی مانند هزینه اجاره تجهیزات و ماشین آلات عملیاتی، هزینه تعمیر و نگهداری دارایی های عملیاتی (به جز استهلاک)، هزینه بیمه دارایی های عملیاتی، هزینه سوخت و انرژی مصرفی در بخش عملیات، هزینه مواد مصرفی غیرمستقیم در تولید (مانند روغن روان‌کننده ماشین‌آلات) و سایر هزینه های مشابه می باشد. ماهیت این هزینه ها عملیاتی بوده و برای انجام فعالیت های اصلی کسب وکار ضروری هستند، لذا در محاسبه سود عملیاتی منظور می شوند.
مواردی که در محاسبه سود عملیاتی لحاظ نمی شود!
- درآمد یا هزینه بهره
- مالیات
- درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری
- سود و زیان حاصل از واگذاری دارایی ها
درآمد یا هزینه بهره
درآمد بهره و هزینه بهره، به ترتیب، درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری های مالی شرکت (مانند سپرده های بانکی و اوراق قرضه) و هزینه های مربوط به تامین مالی از طریق بدهی (مانند وام های بانکی و اوراق قرضه) هستند. این اقلام، ماهیت مالی دارند و مستقیماً به عملیات اصلی کسب‌وکار مرتبط نیستند.
تصمیمات مربوط به تامین مالی و سرمایه گذاری های مالی، جدا از تصمیمات عملیاتی شرکت اتخاذ می شوند و اثرات آن ها بر سودآوری، در بخش جداگانه ای از صورت سود و زیان و پس از محاسبه سود عملیاتی، گزارش می گردد. بنابراین، درآمد و هزینه بهره به منظور تمرکز بر عملکرد عملیاتی خالص شرکت، از محاسبه سود عملیاتی حذف می شوند.
مالیات
مالیات بر درآمد، هزینه ای است که شرکت به دولت پرداخت می کند و بر اساس سود مشمول مالیات شرکت محاسبه می گردد. مالیات، متاثر از قوانین مالیاتی کشور و سیاست های مالیاتی شرکت است و به طور مستقیم به عملکرد عملیاتی کسب‌وکار ارتباط ندارد.
مالیات، پس از محاسبه سود قبل از مالیات (که خود شامل سود عملیاتی و سایر اقلام غیرعملیاتی است) محاسبه و از آن کسر می گردد تا سود خالص پس از مالیات به دست آید. به منظور ارزیابی عملکرد عملیاتی شرکت قبل از تاثیر عوامل مالیاتی، مالیات از محاسبه سود عملیاتی مستثنی می شود.
درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری
درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری شامل درآمدهایی است که شرکت از طریق سرمایه گذاری در سایر شرکت ها، سهام، اوراق قرضه، املاک و مستغلات و سایر دارایی های غیرعملیاتی کسب می کند. این درآمدها، ناشی از فعالیت‌های سرمایه گذاری شرکت هستند و به عملیات اصلی کسب‌وکار ارتباط مستقیم ندارند. فعالیت های سرمایه گذاری، تصمیمات جداگانه ای از عملیات اصلی شرکت بوده و هدف آن ها کسب بازده از دارایی های مازاد یا تنوع بخشیدن به منابع درآمدی شرکت است.
سود و زیان حاصل از واگذاری دارایی ها
سود و زیان حاصل از واگذاری دارایی ها ناشی از فروش دارایی های ثابت شرکت (مانند ماشین آلات، تجهیزات، ساختمان و زمین) است. این سود یا زیان، تفاوت بین مبلغ فروش دارایی و ارزش دفتری آن را نشان می دهد. واگذاری دارایی ها، رویدادهای غیرمکرر و غیرعملیاتی تلقی می شوند و به طور معمول، بخشی از فعالیت های روزمره و اصلی کسب‌وکار نیستند. سود یا زیان حاصل از واگذاری دارایی ها، متاثر از تصمیمات مربوط به مدیریت دارایی ها و شرایط بازار دارایی های دست دوم است و به عملکرد عملیاتی شرکت ارتباط مستقیم ندارد. به همین دلیل، سود و زیان حاصل از واگذاری دارایی ها، به منظور تمرکز بر سودآوری ناشی از عملیات اصلی، از محاسبه سود عملیاتی کنار گذاشته می شوند و به صورت جداگانه در صورت سود و زیان گزارش می گردند.
فرمول حاشیه سود عملیاتی
حاشیه سود عملیاتی = (سود عملیاتی / درآمد عملیاتی) * 100
در این فرمول، “سود عملیاتی” همان سود قبل از بهره و مالیات است که از کسر هزینه های عملیاتی از درآمد عملیاتی به دست می آید. “درآمد عملیاتی” نیز به مجموع درآمدهای حاصل از فعالیت های اصلی و جاری کسب‌وکار اشاره دارد.
با تقسیم سود عملیاتی بر درآمد عملیاتی و ضرب نتیجه در 100، حاشیه سود عملیاتی به صورت درصد محاسبه می شود. این فرمول، به سادگی نسبت سودآوری عملیات اصلی شرکت را نسبت به درآمد حاصل از آن به دست می دهد و به عنوان یک معیار استاندارد در تحلیل مالی و مقایسه عملکرد شرکت‌ها مورد استفاده قرار می گیرد.
سود غیرعملیاتی چیست؟
سود غیرعملیاتی، ناشی از رویدادها و معاملاتی است که به طور معمول و مستمر در فعالیت های اصلی شرکت رخ نمی دهند و ارتباط مستقیمی با تولید، فروش یا ارائه خدمات اصلی شرکت ندارند. به عبارت دیگر، سود غیرعملیاتی بیانگر سودآوری از منابعی غیر از فعالیت های کسب‌وکار است و اغلب ماهیتی غیرتکراری یا کم‌تکرار دارد.
درک سود غیرعملیاتی برای تحلیل دقیق عملکرد مالی شرکت ها حائز اهمیت است. این نوع سود، به سرمایه گذاران و تحلیلگران کمک می کند تا عملکرد واقعی و پایدار کسب‌وکار اصلی را از تاثیرات سودهای اتفاقی و غیرمستمر تفکیک نمایند.
تفاوت سود عملیاتی و غیر عملیاتی چیست؟
سود عملیاتی، همانطور که بارها تاکید شد، حاصل از فعالیت های اصلی، محوری و مستمر کسب‌وکار است. این سود، نشان دهنده توانایی شرکت در تولید و فروش کالا یا ارائه خدمات اصلی خود به مشتریان و کسب سود از این طریق می باشد. سود عملیاتی، بازتاب دهنده کارایی و اثربخشی مدیریت در اداره عملیات اصلی و کنترل هزینه‌های مرتبط با آن است.
در مقابل، سود غیرعملیاتی از فعالیت های جانبی، غیرتکراری و غیرمرتبط با کسب‌وکار اصلی شرکت ناشی می شود. این سود، اغلب از محل سرمایه گذاری های مالی، فروش دارایی ها، درآمدهای متفرقه و سایر منابعی که در خط اصلی کسب‌وکار قرار ندارند، حاصل می گردد.
تفاوت دیگر این است که سود عملیاتی، به عنوان یک شاخص پایدار برای ارزیابی عملکرد بلندمدت شرکت در نظر گرفته می شود، در حالی که سود غیرعملیاتی، ماهیتی ناپایدار و غیرتکراری داشته و نمی توان به تکرار آن در دوره های آتی اطمینان داشت. به همین دلیل، در تحلیل عملکرد مالی شرکت ها، تمرکز اصلی بر سود عملیاتی بوده و سود غیرعملیاتی به عنوان یک عامل جانبی و کم‌اهمیت تر در ارزیابی پایداری سودآوری در نظر گرفته می شود.
فرمول های محاسبه حاشیه سود
حاشیه سود خالص = (سود خالص ÷ درآمد فروش) × 100
حاشیه سود ناخالص = (سود ناخالص ÷ درآمد فروش) × 100
حاشیه سود عملیاتی = (سود عملیاتی ÷ درآمد فروش) × 100
