نحوه عایق کاری و شابلون زدن در موتور های تک فاز

عایق کاری و شابلون زدن در موتور های تک فاز از سیم پیچ ها در برابر آلودگی و اتصال برق محافظت می کند و همچنین سیم پیچ ها را از نظر مکانیکی سفت تر می کند. عایق های مورد استفاده بسته به نوع موتور تک فاز متفاوت بوده و روش عایق کاری موتور های تک فاز نسبت به میزان پیچیدگی طراحی آن ها تغییر می کند. در این مقاله ضمن تعریف عایق کاری موتور های تک فاز، به انواع عایق ها و لوازم مورد استفاده در عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز، به هدف انجام آن و روش عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز به صورت مرحله به مرحله اشاره می کنیم. در دوره آموزش سیم پیچی موتور در آموزشگاه فن آموزان تمامی مباحث مربوط به سیم پیچی انواع موتورها بصورت عملی در کارگاههای مجهز ارائه می شود. برای اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.

فیلم توضیح نحوه عایق کاری و شابلون زدن

عایق کاری موتور های تک فاز چیست؟

عایق کاری موتور های تک فاز به جدا شدن از اجسام رسانا به وسیله نارساناها به منظور جلوگیری از انتقال الکتریسیته، گرما یا صدا گفته می شود. عایق در جاهای مختلفی استفاده می شود، از عایق صوتی در دیوارهای خانه جدید گرفته تا ژاکت عایق روی کابل سربی. در این مقاله منظور ما عایق کاری موتور های تک فاز بوده که در واقع عایق محصول کاغذی است که مس را از فولاد در یک موتور الکتریکی جدا می کند.

اکثر موتورهای الکتریکی از لایه های روی هم از فولاد مهر شده تشکیل شده اند که هسته ثابت موتور را ایجاد می کنند. این هسته به استاتور معروف است. سپس آن هسته استاتور در قالب ریخته‌گری یا محفظه‌ای از آلومینیوم یا فولاد نورد شده قرار می‌گیرد. استاتور فولادی مهر دار دارای شکاف هایی است که در آن سیم آهنربا و عایق وارد می شود که معمولاً به عنوان عایق شکافی نامیده می شود.

انواع عایق های مورد استفاده در موتور های تک فاز

با توجه به تنوع موتور های تک فاز لازم است از عایق های مناسب هر یک استفاده شود. عایق ها در طول و عرض مناسب اندازه گیری و برش داده شده و در شیار موتور های الکتریکی قرار داده می شوند. انواع عایق های مورد استفاده در موتور های تک فاز عبارتند از:

• عایق مایلر
• عایق نومکس
• عایق DMD

1. عایق مایلر

عایق مایلر که از جنس پلی استر (PET) ساخته شده است به دلیل خواص الکتریکی خود برای عایق بندی انواع موتور های تک فاز کوچک و بزرگ و ترانسفورماتور ها کاربرد دارد. این عایق قادر به کنترل دما در بازه 70 تا 150 درجه سانتی گراد بوده و بسیاری از تولید کنندگان موتور های الکتریکی و افراد شاغل در حوزه سیم پیچی موتور از عایق مایلر در عایق کاری کلاس B با توان حرارتی 130 درجه سانتی گراد استفاده می کنند.

عایق مایلر به دلیل ویژگی شکل پذیری بالا و مقاومت بالا در عبور جریان الکتریکی و کشش در شیار های موتور های تک فاز مورد استفاده قرار گرفته و در برابر کشش و اعمال فشار در هنگام سیم پیچی موتور و جاگذاری کلاف ها عملکرد خوبی دارند.

عایق مایلر که با نام فیلم مایلر نیز شناخته می شود به صورت رول یک تکه در رنگ های شفاف سفید یا شیری در سایز های 0.10 تا 0.35 میلی متر در بازار به فروش می رسد. رول های مایلر در عرض های مختلف 80 سانتی متر و 100 سانتی متر و به واحد کیلوگرم خرید و فروش می شود.

2. عایق نومکس

عایق نومکس ساخت کشور آلمان بوده و از سه لایه تشکیل شده است. قرار گیری دو لایه فیبر آرامیدی نومکس و یک لایه مایلر با سطح صاف در بین آن ها باعث مقاومت بالا موتور های الکتریکی در برابر مواد شیمیایی، حرارت زیاد، کشش و ضربه شده است. عایق نومکس در عایق کاری الکتریکی کلاس F تا دمای 180 درجه سانتی گراد و هم چنین دمای 200 درجه سانتی گراد در دمای کم کاربرد دارد.

چسب مورد استفاده در عایق نومکس از مواد اولیه با ویژگی های منحصر به فرد تشکیل شده و عملکرد اساسی رد پایداراری عایق در مقابل مواد شیمیایی و حلال ها دارد. عایق نومکس در کشور ما به دلیل انعطاف پذیری، سطح صاف و صیقلی و نرم بودن آن مورد استقبال سیم پیچان موتور قرار گرفته و به صورت رول یک تکه با عرض 90 سانتی متر و وزن 25 کیلوگرم موجود است.

3. عایق DMD

یکی دیگر از عایق های مورد استفاده در عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز، عایق DMD بوده که از سه لایه تشکیل شده و با نام داکرون مایلر داکرون شناخته می شود. عایق DMD از یک لایه مایلر یا فیلم پلی استر بین دو لایه داکرون تشکیل شده که به صورت فیبر پلی استر نبافته شکل داده شده اند. به منظور مقاومت عایق DMD در برابر رطوبت و مواد شیمیایی لازم است لایه های عایق با چسب قوی در دمای بالا بهم لمینت شوند.

عایق DMD برا عایق کاری موتور ها تک فاز و ترانس های الکتریکی تا کلاس F کاربرد داشته و قابلیت مقاومت در برابر دمای 155 درجه سانتی گراد را دارند. عرض عایق DMD یک متر بوده و در رنگ های صورتی، آبی و سفید در بازار موجود است.

بیشتر بخوانید: انواع عایق سیم پیچی موتور

ابزار مورد استفاده در عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز

عایق کاری و شابلون زدن موتور های الکتریکی به روش های دستی و صنعتی انجام می شود که به ابزار مختلفی نیاز دارند. ابزار مورد استفاده در عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز شامل موارد زیر است:

1. دستگاه عایق زن تمام اتوماتیک
2. خط کش
3. کولیس
4. قیچی

• دستگاه عایق زن تمام اتوماتیک

دستگاه عایق زن اتوماتیک برای انجام عایق بندی و شابلون زدن موتور های الکتریکی تک فاز به صورت صنعتی و خودکار مورد استفاده قرار گرفته و از سه بخش هسته، هادی و عایق تشکیل شده است. دستگاه عایق زن اتوماتیک به دلیل عملکرد بالا و سرعت بخشیدن به شابلون زدن موتور ها در انواع متعددی طراحی و تولید شده و باید متناسب با نوع سیم پیچی و ابعاد آن، ضخامت عایق، یکنواختی شیار های استاتور و ورودی مایلر از دستگاه مناسب استفاده کرد.

• خط کش

در صورت انجام عایق کاری و شابلون زدن موتور های الکتریکی به صورت دستی به ابزار ساده ای نیاز داریم . در انجام دستی عایق کاری باید به اندازه ها توجه کافی داشته و به دقت انجام شود. یکی از ابزار مورد استفاده در شابلون زدن موتور های الکتریکی خط کش می باشد. از خط کش برای اندازه گیری طول و ارتفاع استاتور استفاده می شود. استفاده از خط کش های استاندارد باعث ظرافت در عملکرد می شود.

• کولیس

کولیس یکی از تجهیزات دقیق اندازه گیری در صنعت بوده که دقت بالایی داشته و در انواع ورنیه دار مورد استفاده قرار می گیرد. می توان از کولیس در جهت ثبت اندازه های دقیق به جای خط کش استفاده کرد.

• قیچی

پس از اندازه گیری دقیق طول و ارتفاع استاتور باید اندازه ها روی صفحات عایق مورد استفاده جا گیری کرده و سپس برش دهیم. به دلیل ضخامت عایق های مایلر و نمونه های مشابه می توان از قیچی برای برش عایق ها استفاده کرد. استفاده از قیچی تیز و برنده باعث تسریع روند کار شابلون زدن و هم چنین ظرافت در شابلون ها می شود.

هدف از عایق کاری موتور های تک فاز

عایق کاری موتور های تک فاز فضایی را برای قرار دادن سیم آهنربا آماده می کند. هنگامی که تمام شکاف ها عایق بندی شدند، سیم پیچ ها را می توان قرار داد. هر انتهای یک سیم پیچ در یک شکاف وارد می شود. گوه هایی در امتداد بالای سیم آهنربا قرار می گیرند تا قسمت بالای شکاف را از سیم آهنربا عایق کنند.

هدف از این ترکیب شکاف و گوه، جلوگیری از تماس مس با فلز و نگه داشتن آن در جای خود است. اگر سیم آهنربای مسی با فلز برخورد کند، مس مدار را زمین می کند. سیم پیچی مس باعث زمین شدن سیستم می شود و اتصال کوتاه می شود.

بیشتر بخوانید: نحوه پلاک خوانی موتور تک فاز و سه فاز

روش عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز

با توجه به تنوع و گستردگی روش های عایق کاری موتور های الکتریکی تک فاز، استفاده از روش مناسب و جامع به منظور عملکرد عالی موتور تک فاز ضرورت دارد. در این قسمت به روش عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز به صورت مرحله به مرحله اشاره می کنیم.

1. اندازه گیری طول استاتور
2. اندازه گیری ارتفاع استاتور
3. اندازه گیری شابلون روی ماینر و برش آن
4. از بین بردن خطا های دستی حاصل از برش ماینر
5. جا زدن عایق در شیار های استاتور

اندازه گیری طول استاتور

در قدم اول از عایق کاری موتور های تک فاز لازم است با یک خط کش دقیق به اندازه گیری طول استاتور پرداخته و در ادامه برای طول عایق 2 سانتی متر به آن اضافه کنیم. دلیل اضافه کردن 2 سانتی متر به طول استاتور، بیرون نزدن عایق از درون شیار استاتور بوده به گونه ای که حرکت عایق موجب ثابت نگه داشته شدن درون شیار های استاتور موتور شود.

اندازه گیری ارتفاع استاتور

در مرحله دوم لازم است ارتفاع استاتور را با خط کش یا کولیس اندازه بگیریم. به دلیل برش عایق از روی شابلون، نیازی به حساسیت بالا در اندازه ها نمی باشد. پس از اندازه گیری ارتفاع استاتور، عدد حاصل را در 2 ضرب نموده و به عنوان عرض عایق یادداشت می کنیم.

اندازه گیری شابلون روی ماینر و برش آن

حال شابلونی را که با اندازه گیری های مرحله قبل طراحی کردیم بر روی ورق عایق از جنس ماینر قرار داده و با یک قیچی برنده، عایق ها را به تعداد شیار های استاتور برش می دهیم.

از بین بردن خطا های دستی حاصل از برش ماینر

پس از برش عایق ها باید خطا های دستی را با قیچی از بین برده و آن ها را صاف کنیم.

جا زدن عایق در شیار های استاتور

در مرحله آخر از عایق کاری و شابلون زدن موتور های تک فاز لازم است، عایق ها را به طور صحیح در شیار های استاتور قرار دهیم. در این مرحله باید توجه داشت که سطح عایق از شیار استاتور بالا نزده باشد و با کشیدن دست روی آن به دست فرد گیر نکند. عدم رعایت این نکته مهم موجب عدم قرار گیری روتور درون استاتور شده و معیوب شدن سیم های کلاف و در نتیجه مشکل در سیم پیچی موتور می شود.