نحوه تعمیر پنکه رومیزی

از سوی دیگر کاربرد خازن راه­انداز ، سری با سیم پیچ کمکی ، اختلاف دو میدان الکتریکی به وجود آمده را تشدید می کند تا در نتیجه همه عوامل مذکور ، گشتاور لازم جهت حرکت روتور ایجاد شود.هر گاه سر راه یک موتور آسنکرون ، سیم پیچهای دیگری قرار داده شوند ، سرعت موتور را تحت تأثیر قرار خواهند داد (شکل 1).

ساختمان پنکه رومیزی

اجزاء اصلی یک پنکه رومیزی عبارتند از :

١ – موتور

۲- صفحه

۳- تایمر

۴- نگهدارنده پروانه

۵ – وزنه تعادل (در برخی از پنکه ها مانند کوهساران)

۶- شبکه محافظ پروانه

۷- پایه

۸- پروانه خنک کننده (دمنده)

۹- لامپ خبر

١- موتور پنکه رومیزی

در مقدمه پنکه های رومیزی به اصول عملکرد موتور اشاره شد و لیکن باید در نظر داشته باشید که علیرغم حفظ رویه مذکور در تمامی پنکه ها ، هر یک از کارخانجات داخلی و خارجی طراحی منحصر به خود را دارند.

به عنوان مثال مشخصات کامل پنکه پارس خزر آورده شده تا با نمونه ای از طراحی موتور پنکه آشنا شوید

۲ – صفحه کلید پنکه رومیزی

توسط کلیدهای پنکه ، برق به سیم پیچهای استاتور می رسد و تحت اثر هر یک از پیچکهای مذکور ، روتور با سرعت خاصی می چرخد. صفحه کلید را می توان مجموعه ای از سه کلید یک پل و یک شستی قطع دانست که با فشار آن هر یک از کلیدهای تک پل که در حالت وصل باشند ، در وضعیت قطع قرار می گیرند.

فاز اصلی مدار پس از ورود به صفحه کلید به یک شین مسی وصل می شود و هر یک از کلیدها به محض قرار گرفتن در موقعیت وصل ، فاز را از شین مذکور دریافت و به موتور ارسال می دارند.

برخی از کارخانجات داخلی مانند پارس خزر تولیدات متنوعی دارد اما در انواع پنکه های تولیدی خود از یک صفحه کلید واحد استفاده کرده است. بدیهی است که برخی از پایه های اتصال ، در نوعی از پنکه کاربرد نداشته و به همین دلیل مورد استفاده قرار نگرفته است. به عنوان مثال می توان به پایه T در دو شکل 6 و 7 اشاره نمود.

شکل 4: صفحه کلید و تایمر پنکه رومیزی          شكل 5: صفحه کلید پنکه رومیزی

۳- تایمر پنکه رومیزی

به کمک تایمر می توان زمان کارکرد دستگاه را تحت کنترل قرار داد (شکل 4). تایمر را می توان کلید اتومات زمان سنج نامید که در وسایل خانگی کاربردهای متنوعی دارد و درانواع الکترونیکی ، موتوری ، بادی و مکانیکی ساخته می شود. تایمر پنکه های رومیزی غالباً از نوع مکانیکی است.

با حرکت ولوم در جهت عقربه های ساعت ، یک فنر تسمه ای جمع شده و بازگشت فنر به حالت اولیه خود نیاز به زمان معینی دارد. زمان مورد نظر در واقع تعیین کننده مدت کارکرد وسیله است و پس از بازگشت فنر به وضعیت عادی ، کلید تایمر به حالت قطع در آمده و موجب توقف چرخش پروانه پنکه می شود.

۴- نگهدارنده پروانه پنکه رومیزی

به کمک این قطعه پلاستیکی ، پروانه برروی محور روتور مستقر شده و با آن (نگهدارنده پروانه) به چرخش در خواهد آمد. عموماً جهت چرخش نگهدارنده به منظور استقرار پروانه ، در جهت خلاف عقربه ساعت است. به این طریق با چرخش پروانه ، نگهدارنده مرتباً سفت تر شده و به راحتی باز نخواهد شد.

۵- وزنه تعادل

در بعضی از پنکه ها ، موتور سبک و در عین حال با سرعت بالا طراحی می شود. از این رو کنترل ارتعاش موتور در دوره­ای بالا ضروری است. جهت رسیدن به این منظور به روی پوسته موتور وزنه تعادل قرار می دهند. از این وزنه ها در پنکه های کوهساران و نسیم استفاده شده است.

۶- شبکه محافظ پروانه

به منظور جلوگیری از برخورد دست و یا اشیا دیگر با پروانه پنکه وبالاخص حفاظت اطفال در برابر خطر برخوردشان با پروانه در حال چرخش ، استفاده از شبکه محافظ ضروری است.

۷- پایه پنکه رومیزی

پایه را به روش تزریق و معمولاً از جنس پلاستیک می سازند. موتور به توسط مهره گردنی پنکه به پایه متصل می شود. همچنین در پایه محل استقرار تایمر ، لامپ خبر و صفحه کلید تعبیه شده است. سیم بندی پنکه در زیر پایه انجام می گردد. در شکلهای 4 و 5 قسمتهایی از پایه پنکه دیده می شود.

۸- پروانه خنک کننده پنکه رومیزی

جنس پروانه از پلاستیک انتخاب می شود تا وزن کمی داشته باشد و موتور آن را به راحتی به چرخش در آورد. دقت در طراحی و ساخت پروانه از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر پروانه طراحی صحیح نداشته باشد به هنگام چرخش با سرعت بالای ۱۰۰۰ دور در دقیقه موجب ایجاد لنگر شده و پایه پنکه حرکت شدیدی را خواهد داشت که کنترل آن میسر نمی شود مگر آنکه بجای تعمیر پنکه رومیزی ،  پروانه تعویض گردد.

همچنین اگر یکی از پره های پروانه بشکند ، مشکل فوق در حال چرخش مشاهده می شود و باید برای تعمیر پنکه رومیزی اقدام نمود.

۹- لامپ خبر

از این لامپ جهت مشخص شدن زمان کار دستگاه استفاده می کنند. البته این موردبه نحوه اتصال لامپ در مدار نیز وابسته است.

در پنکه های قدیمی لامپ خبر ، سری با سیم پیچ اصلی بسته شده و با فشار هر یک از کلیدهای پنکه (از آنجا که ولتاژ سیم پیچ اصلی تغییر می کند) نور لامپ تغییر خواهد کرد. امروزه در برخی از پنکه ها لامپ را مستقل به یک کلید متصل کرده اند که با فشار آن ، لامپ روشن و یا خاموش می شود

البته در مواردی هم لامپ را مستقیما به فاز و نول اصلی دستگاه متصل می کنند که با اتصال دو شاخه به پریز روشن شده و رسیدن برق به دستگاه را بیان خواهد کرد.

مدار الکتریکی پنکه رومیزی

مدار الکتریکی پنکه های رومیزی ساده و در عین حال بسیار شبیه به هم است. به عنوان مثال در شکلهای 6 و 7تفاوت های چندانی دیده نمی شود بلکه در نقشه 6 علاوه بر صفحه کلید از یک تایمر نیز استفاده شد ، اما در مدار شکل 7 تایمر وجود ندارد و تنها کلیدهای دستگاه تعیین کننده زمان و حالت کار پنکه هستند.

در مدار شکل 6 نول پس از دو شاخه وارد پایه L شده و از آنجا روانه تایمر می شود.

در صورت حرکت تایمر در جهت عقربه های ساعت ، کلید آن بسته شده و نول به پایه T و از آنجا به خازن و یک سر سیم پیچ موتور پنکه متصل می شود. فاز پس از دو شاخه به پایه O که در واقع یک شین مسی است متصل شده و با فشار هر یک از کلیدهای ۱ و ۲ و ۳ به یکی از سیم پیچهای موتور می رسد و متناسب با تعداد دور سیم پیچ ، میدان مغناطیسی و سرعت لازم را به وجود خواهد آورد.

در شکل 7، مدار الکتریکی پنکه رومیزی بدون تایمر دیده می شود که در کلاس تعمیرات لوازم خانگی بصورت کامل تشریح خواهد شد. طبیعی است که در این نوع از پنکه ، پایه T صفحه کلید مورد استفاده قرار نمی گیرد. قطع ارتباط هر یک از سیم های فاز موتور با صفحه کلید ، آن دور (سرعت) پنکه را با مشکل مواجه خواهد ساخت. رنگ سیم های متصل شده به خازن و همچنین سیم های فاز در اکثر پنکه های رومیزی مطابق رنگ های موجود در شکلهای 6 و 7 رعایت می شود. به همین دلیل تعویض موتور پنکه کار دشواری نخواهد بود.

شکل 6: پنکه رومیزی مجهز به تایمر                                 شكل 7: پنکه رومیزی بدون تایمر

عیب یابی در پنکه رومیزی

عیب ۱: با فشار هر یک از کلیدهای پنکه ، فیوز برق منزل را قطع می کند.

علّت ۱: خازن راه انداز پنکه معیوب است.

رفع عیب: اگر دی الکتریک خازن خراب شود ، بارهای مخالف انباشته شده روی جوشن ها ، مستقیماً با یکدیگر برخورد کرده و شرایط اتصال کوتاه را در خازن به وجود می آورند. بدیهی است عبور چنین جریانی از مدار موجب تحریک فیوز و در نتیجه قطع برق خواهد شد. جهت بررسی ، تست و تعویض خازن ، مطالب مبحث ابتدایی را مطالعه فرمایید.

علّت ۲: موتور کاملاً سوخته است.

رفع عیب: موتور سوخته ای که موجب قطع برق منزل می شود ، ظاهر کاملاً مشخصی دارد زیرا رنگ سیم پیچهای سوخته ، قهوه ای تیره و حتی در مواردی کاملا سیاه خواهد بود. علاوه بر ظاهر سیم پیچها ، استفاده از اهم متر نیز می تواند مؤثر باشد.

لازم است بدانید که هر موتور قبل از رسیدن به این مرحله ، علائمی چون ضعیف شدن دور و قدرت ، داغ شدن بدنه موتور و… را از خود بروز می دهد و اگر موتور مورد نظر این علایم را قبلا نشان داده باشد ، تعویض و یا تجدید سیم پیچی آن الزامی است. البته در این موارد تنها استاتور تعویض می شود و روتور تنها در شرایطی که دچار تاب محور باشد تعویض خواهد شد.

عیب ۲: پنکه روشن نمی شود.

علّت ۱: دو شاخه خراب شده است.

رفع عیب: ممکن است اتصالات داخل دو شاخه ، از شاخکهای آن جدا شده باشند ، اگر دو شاخه از نوع غیر پرسی است ، برای تعمیر پنکه رومیزی ، قبل از هر عملی ، ابتدا آن را مورد بررسی قرار دهید.

علّت ۲: سیم رابط قطع شده است.

رفع عیب: این مورد در اغلب پنکه ها دیده شده زیرا اکثر مصرف کننده ها هنگام خارج کردن دو شاخه از پریز ، این عمل را با کشیدن سیم های رابط انجام میدهند و این امر موجب قطع سیم ها از شاخکهای دو شاخه و یا پارگی آنها در ابتدای دو شاخه خواهد شد. جهت بررسی سیم های رابط و حتی دو شاخه می توانید سیمای ورودی برق را در داخل پنکه مستقیماً به یکدیگر وصل کنید و بعد رابطهای اهم متر را به شاخکهای دو شاخه ارتباط دهید.

اگر دو شاخه و سیم رابط سالم باشند ، عقربه منحرف شده و اهم ناچیزی را نشان خواهد داد. رنج مناسب در این آزمایش برای آومتر 1× R  است.

علّت 3: یکی از سیم های اصلی زیر پایه پنکه قطع شده است.

رفع عیب: به آرامی زیر پایه را باز کنید و به صحت اتصالات سیم بندی پنکه بپردازید. اگر در این بررسی ، سیمی را از محل اتصال خود جدا شده یافتید ، سریع آن را در جای اصلیش مستقر کنید تا پنکه به وضعیت عادی خود بازگردد.

علّت ۴: صفحه کلید پنکه خراب است.

رفع عیب: جهت بررسی صفحه کلید نیازی به اهم متر نیست زیرا این قطعه یا دچار عیب مکانیکی و یا الکتریکی است. در صورت خرابی سیستم مکانیکی ، با فشار هر یک از کلیدها ، ارتباطشان با شین فاز برقرار نمی شود که باید سعی کنید این مشکل برطرف شود. در غیر این صورت برای تعمیر پنکه رومیزی صفحه کلید را تعویض کنید

در مورد عیب الکتریکی تنها می توان گفت که ممکن است شین نول اکسید شده باشد که کلیدها حتی با استقرار بر روی شین مورد نظر نمی توانند از آن نول را دریافت و به موتور برسانند. این مشکل با سمباده کشیدن برروی شین و براق نمودن سطح مس آن برطرف خواهد شد.

علّت ۵: موتور کاملا سوخته است.

رفع عیب: به توضیحات علّت ۲ از عیب ۱ رجوع فرمایید.

عيب ۳: پنکه کار می کند امّا پروانه دمنده سرعت لازم را ندارد.

علّت ۱: برق ضعیف است.

رفع عیب: اگر سرعت چرخش پروانه دمنده در روز مطلوب اما در شب رضایت بخش نیست ، يقينا ولتاژ در ساعات مورد نظر ، بیش از حد کاهش می یابد که این امر علاوه بر تأثیرگذاری بر روی پنکه ، عمر مفید تمامی وسایل برقی را کاهش می دهد.

علّت ۲: موتور نیم سوز است.

رفع عیب: اتصال حلقه و کلاف در استاتور پنکه ، میدانهای مغناطیسی را تضعیف و آنها را در مقابل یکدیگر قرار میدهد. در نتیجه علاوه بر کاهش سرعت پروانه دمنده ، صدای کار موتور افزایش یافته و استاتور داغ می شود. با تعویض استاتور معیوب پنکه به شرایط عادی خود باز می گردد.

عيب ۴: حرکت پایه و گردنی پنکه در سرعت های بالا ، فوق العاده زیاد است.

علّت ۱: یکی از پره­های پروانه شکسته است.

رفع عیب: پروانه را کاملا مورد بازدید و بررسی قرار دهید. حتی اگر یکی از پره های پروانه اندکی شکسته باشد ، زمینه جهت لنگراندازی محور فراهم می آید و این مسئله در زمان اندکی موجب فرسایش قطعهها می شود که عیب فوق تشدید خواهد یافت. بنابراین تعویض پروانه و حتی قطعهها الزامی است.

علّت ۲: قطعه ها فرسوده شده اند.

رفع عیب: فرسایش قطعه ها زمینه را جهت ایجاد لنگر شافت موتور در حال چرخش فراهم می آورد. جهت تشخیص خرابی قطعهها ، ابتدا پروانه را از محور جدا کنید و سپس محور روتور را با دست به طرف پایین و بالا حرکت دهید. در صورت خرابی قطعه ها ، محور حرکت کرده و جابجا می شود. تعویض قطعه های معیوب جهت تعمیر پنکه رومیزی و بازگشت پنکه به شرایط عادی الزامی است.

علّت ۳: در تعمیر پنکه رومیزی و یا سرویس و به هم بستن مجدد قطعات ، وزنه تعادل در محل خود قرار نگرفته است.

رفع عیب: در برخی از پنکه ها که در ساخت موتور ظرافت خاصی مورد نظر بوده و از طرفی سرعت چرخش روتور نیز بسیار زیاد است ، استفاده از دورهای بالای موتور لرزش شدیدی را در سطح گردنی و پروانه به وجود خواهد آورد که برای کنترل این ارتعاش از وزنه تعادل استفاده می کنند. اگر به هر دلیل این وزنه از پنکه جدا شود عیب ۴ به وجود می آید بنابراین لازم است برای تعمیر پنکه رومیزی وزنه را در محل مربوطه مستقر نمایید.

عیب ۵: پنکه کار می کند اما چرخش اتومات گردنی به طرفین انجام نمی شود.

رفع عیب: انتهای روتور در موتورهای پنکه حالتی مارپیچی دارد که در حال کار ، چرخ دنده ای را به چرخش در خواهد آورد و با چرخش دنده ، میله ای که در انتهای چرخ دنده به گردنی متصل است نیز به حرکت در آمده و موجب چرخش گردنی به چپ و راست می شود. حال که این عمل انجام نمی شود ، بررسی خود چرخ دنده ها و صحت اتصال میله مورد نظر ، ضروری است.

همچنین جهت ثابت نگهداشتن پنکه جهت وزیدن باد در یک جهت ، توسط یک قطعه به صورت عمودی ارتباط چرخ دنده های مذکور را ایجاد و یا قطع می کنند. اگر اهرم مورد نظر بالا باشد جهت وزش باد پنکه تنها در یک جهت است و در غیر این صورت یعنی با فشار اهرم به طرف پایین حرکت کردنی به طرفین آغاز می شود. عیب ۵ می تواند ناشی از فرسایش چرخ دنده متصله به این اهرم نیز باشد.

عیب ۶: موتور صدای هوم می دهد امّا حرکت نمی کند.

علّت ۱: قطعهها بیش از حد فرسوده شده اند.

رفع عیب: از آنجا که فاصله بین جداره های استاتور و هسته فلزی روتور بسیار اندک است ، فرسایش قطعه ها موجب برخورد آنها با یکدیگر شده و به همین دلیل علیرغم ایجاد میدانهای مغناطیسی ، روتور به حرکت در نمی آید. در صورت حرکت نیز ، لنگر انداخته و صدای شدیدی از موتور شنیده می شود. بنابراین تعویض قطعه ها برای تعمیر پنکه رومیزی ضروری است.

علّت ۲: خازن راه انداز خراب است.

رفع عیب: قبلاً به نقش این خازن در استارت و چرخش روتور اشاره شده است. بدیهی است که در صورت خرابی خازن ، اختلاف دو میدان اصلی و کمکی به اندازه ۹۰ درجه نبوده و روتور برای حرکت ، گشتاور لازم را در اختیار ندارد. جهت آزمایش و تعویض خازن توضیحات مبحث ۱۱-۱ را مطالعه کنید.

علّت ۳: موتور نیم سوز یا سوخته است.

رفع عیب: اگر هیچ کدام از علّت های ۱ و ۲ صحیح نبود ، بدون شک موتور پنکه سوخته است که در این حالت برای تعمیر پنکه پنکه رومیزی ، تعویض استاتور الزامی است.

آموزشگاه فن آموزان برگزار کننده دوره های آموزشی جهت ورود به بازار کار از جمله  آموزش تعمیرات موبایل ، آموزش plc ، آموزش تعمیرات لپ تاپ ، آموزش مکانیک خودرو ، آموزش سیم پیچی موتور ، آموزش تعمیرات بردهای الکترونیکی ، آموزش برق صنعتی و … می باشد. برای دریافت عناوین کامل بیش از هشتاد دوره آموزشی به صفحه اصلی سایت مراجه نمایید.